DAÜ’de Eğitimde “Mış Gibi” Yapmak Tartışıldı

Doğu Akdeniz Üniversitesi (DAÜ) Eğitim Fakültesi'nin davetli konuşmacısı olarak Uluslararası Kariyer Haftası kapsamında ülkemize gelen Prof. Dr. İpek Gürkaynak, eğitim bileşenlerinde "mış gibi yapmaktan uzak durmak", "inceliklere dikkat", "iliklere işlenmişlik" ve "ayma deneyimleri" konularında konuştu. Bu kavramların, yaptığı eğitimler sonucunda süzüp getirdiği bilgiler sonunda oluştuğunu ifade ederek konuşmasına başlayan Prof. Dr. Gürkaynak, birşey yapıyormuş gibi davranan ama aslında hiçbir şey yapmayan insanlara duyduğu saygının, o işi yapmayı açıkça reddeden kişilere duyduğu saygıdan daha az olduğunu ifade etti.

"Mış gibi yapmak" konusunda gözlemlerine dayanarak pek çok örnek veren Gürkaynak, günümüzde hemen hemen tüm eğitimcilerin dilinde olan "soran sorgulayan öğrenci yetiştiriyoruz" ya da "öğrenci odaklı eğitim" iddialarının aslında tam bir "mış gibi" davranmak örneği olduğunu söyledi. Ziyaret ettiği okulların birinde, okul yönetiminin öğrenci odaklı bir eğitim uyguladıklarına örnek olarak gösterdiği ve bizzat öğrenciler tarafından saptandığı söylenen "Sınıf Kurallarımız" listesine dikkatle baktığında, aslında bunun tam bir göstermelik olduğunu çünkü o listede şöyle ifadelerin yer aldığını belirtti: "Öğretmenimizin sözünü dinleyeceğiz", "Koridorlarda koşmayacağız", "Sınıfta konuşmayacağız". Özellikle "Sınıfta konuşmayacağız" ifadesinin, sınıfların habire konuşulan yerler olması için verilen çabaya tam ters düşen bir çelişki olduğunu söyleyen Gürkaynak, hiçbir şekilde çocukların kendi özgür iradeleriyle söylemeleri olası olmayan bu kurallar dizisinde, öğretmenlerin neyi istediklerini bilip ona göre söylemeleri gereken şeyleri söyleyip geçiştirdiklerini ifade etti. Bu durumda, "Ben sınıfımın kurallarını sınıfımda bulunan çocuklara saptattırdım" diyen bir öğretmen duyduğumuz zaman hakikaten birşeyler yaptığını zannettiğimizi, ama eğer yaptığı iş buysa bunun "mış gibi yapmak" olduğunu söyledi. Bunun yerine "Kuralları ben koydum… Koridorda koşmayacaksınız, sınıfta konuşmayacaksınız" demenin daha saygı değer olduğunu söyleyen Gürkaynak, çocukların kuralları kendilerinin belirlediklerini zannedip aslında bu şekilde onlara da kötülük yapılmış olduğuna vurgu yaptı.

Bu davranışın sadece eğitim alanıyla kısıtlı olmayıp, yaşamın diğer alanlarında da sıkça görüldüğünü söyleyen Prof. Dr. Gürkaynak, mesleği ne olursa olsun bir insanın "mış gibi"siz ve "inceliklere dikkat ederek" iş yapmasının çok değerli olduğunu ifade etti.

Konuşmasının son bölümünde "iliklere işlemiş" önyargılara değinen Prof. Dr. İpek Gürkaynak, özellikle cinsiyet ayrımı konusunda çeşitli örnekler verdi. Kişinin önyargılarının farkına varmasının birer ayma deneyimi olduğunu vurgulayan Gürkaynak, konuşmasının sonunda salonu dolduran dinleyicilerden büyük alkış aldı.

DAÜ Eğitim Fakültesi Dekan Vekili Prof. Dr. Ülker Vancı Osam, Prof. Dr. İpek Gürkaynak'a, yarının öğretmen adayları olan Eğitim Fakültesi öğrencilerine hitaben yaptığı bu vizyon geliştirici konuşmasından dolayı teşekkür etti ve günün anısına kendisine bir plaket takdim etti.

Prof. Dr. İpek Gürkaynak, Orta Doğu Üniversitesi Psikoloji Bölümü'nden mezun oldu. Sosyal Psikoloji alanındaki Yüksek Lisans ve Doktora derecelerini, Amerika'da Kansas Üniversitesi Psikoloji Bölümünde tamamladı. Bir süre yurt dışında eğitmen olarak çalışan Prof. Dr. Gürkaynak, uzun yıllar Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi'nde öğretim üyesi olarak görev yaptı. 1990'lı yıllarda Susam Sokağı adlı TV çocuk programında, Uluslararası Çalışma Örgütü'nün (ILO) Çocuk İşçiliğine Son Verilmesi (IPEC) Projesi'nde danışmanlık yaptı.

1995-1998 yılları arasında Umut Vakfı, "Yurttaş Olmak İçin" Projesi'nde ve 2000-2002 yılları arasında da Ilköğretim için İnsan Hakları "Ben İnsanım" Projesi'nde yürütücülük yapan, ekibiyle çocuklar ve eğiticiler için insan hakları materyali yazan ve hala sürdürdüğü yetişkin eğitimlerini yapan Prof. Dr. İpek Gürkaynak, 2000-2005 yılları arasında Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Eğitimi Onyılı Ulusal Komitesi üyeliğini üstlenmiştir; Eğitim Reformu Girişimi'nin de Yürütme Kurulu üyesidir. Prof. Dr. İpek Gürkaynak, 2000 yılından bu yana Biga'da yaşamakta, Gürkaynak Yurttaşlık Enstitüsü'nde eşbaşkan olarak çalışmaktadır.